Di tích Đình Ngòi A cách huyện lỵ Mậu A 2km, cách thành phố Yên Bái 41km. Đi tới di tích có thể đi theo các tuyến sau: Đường bộ: từ thành phố Yên Bái theo đường tỉnh lộ 151 tới thị trấn Mậu A, rẽ phải theo đường Mậu A - Tân Nguyên khoảng 2km là tới di tích. Đường sắt: theo tuyến Hà Nội - Lào Cai xuống ga Mậu A, theo đường thị trấn Mậu A- Tân Nguyên khoảng 2km là tới di tích.

Lịch sử di tích: Tháng 2/1886, sau khi làm chủ được Hưng Hoá, quân đội viễn chinh Pháp do tướng Gia Mông chỉ huy đánh chiếm vùng thượng lưu sông Thao, tiến vào phòng tuyến phía nam Yên Bái, sau khi mất Hưng Hoá Nguyễn Quang Bích và Nguyễn Văn Giáp rút về lập căn cứ ở vùng sông Thao.

Trong cuộc kháng chiến chống Pháp, đình Ngòi A được chọn là một trong những điểm tập kết của bộ đội và dân công ta trước khi tiến quân tiêu diệt đồn Pháp ở Đại Bục, Đại Phác, đồn Dóm - chiến dịch sông Thao, năm 1949 và giải phóng Nghĩa Lộ - chiến dịch Tây Bắc 10/1952.

Trong quá trình khảo sát nghiên cứu di tích đình Ngòi A, xã Ngòi A, huyện Văn Yên chúng tôi thấy; ngoài việc thờ đức thánh Tản Viên, đình còn thờ thêm hai thủ lĩnh tham gia lãnh đạo cuộc khởi Giáp Dần năm 1914 là Phùng Trường Minh và Hoàng Minh Giám.

Ngôi đền có từ lâu đời, lúc đầu được dựng ở giữa khu rừng. Năm 1965 - 1968 giặc Mỹ leo thang bắn phá miền Bắc, để xoá mục tiêu ban quản trị hợp tác xã cho dỡ đình. Gia tộc mo đình Hoàng Đình Học thu gom đồ thờ đem về làng Chiềng lập miếu thờ. Năm 2007, đình Ngòi A được UBND xã dựng lại đình với ba gian nhà lá có chuôi vồ.

Đình Ngòi A nằm quay mặt ra hướng Tây Nam, trên mặt bằng tổng thể chia làm 2 khu vực rõ rệt. Khuôn viên đình Ngòi A nhỏ, hẹp. Trước cửa, là hai cây hoa đại lớn, tán cây toả bóng khắp sân đình. Khu kiến trúc chính có diện tích 62m², gồm một toà nhà 4 gian, được kết cấu theo lối kiến trúc gỗ truyền thống, kết cấu theo lối chữ Đinh. Gồm 3 gian Đại bái và một gian hậu cung.

Tượng và không gian thờ tự gồm:

            * Toà Hậu Cung: đây là nơi chiếm vị trí cao nhất gồm 3 cỗ thờ Cao Sơn Đại Vương, được sơn thon thiếp vàng.

            * Đại Bái: gồm ba gian, sát với góc tường phía bên phải ngay hướng đi vào hậu cung là bàn thờ cụ Phùng Trường Minh và cụ Hoàng Minh Giám. Vị trí chính giữa là ban công đồng.

Đình Ngòi A vốn là một trong những ngôi đình cổ, có từ lâu đời ở Yên Bái. Đình gắn liền với phong tục thờ Sơn thần và hai thủ lĩnh Phùng Trường Minh và Hoàng Minh Giám.

Kiến trúc hiện nay đình hoàn toàn mới, được kết cấu theo kiểu chuôi vồ. Ngoài bệ ngai và bát hương đồng trong đình cũ, còn lại những đồ thờ tự khác đều là mới do dân làng tự mua sắm để thờ tự.

Đình Ngòi A còn bảo lưu nhiều sinh hoạt văn hoá đặc sắc, gắn với các hoạt động của cư dân nông nghiệp, mang đậm nét sắc thái của phong tục tập quán bản địa.

Đình Ngòi A đã được Uỷ ban nhân dân tỉnh Yên Bái cấp bằng chứng nhận di tích cấp tỉnh theo quyết định số 2286/QĐ-UBND Ngày 07/12/2007 và là niềm tự hào của bà con trong vùng.

(Nguồn: yenbai.gov.vn)