Cánh rừng nguyên sinh trải rộng dưới chân Núi Ông. Ngọn núi hùng vĩ cao trên 1.300m, nằm cuối dãy Trường Sơn với hàng trăm loài động, thực vật quý hiếm. Riêng Khu bảo tồn Núi Ông có diện tích rừng trên 23 nghìn ha chiếm 91% diện tích, với 332 loài thực vật trong đó có những loài đặc biệt quý hiếm như gõ đỏ Afzelia xylocarpa, trắc Dalbergia bariensis… cùng với những sản vật rừng giá trị như trầm hương, kỳ nam… Động vật trong khu bảo tồn được ghi nhận có 52 loài thú, 96 loài chim, 21 loài bò sát, 7 loài ếch nhái và 22 loài cá, trong đó có những loài đang bị đe dọa tuyệt chủng toàn cầu như Vọoc vá chân đen, Vượn đen má hung…

Với người dân Tánh Linh, Núi Ông và Thác Bà ẩn chứa nhiều huyền bí đan xen những truyền thuyết ly kỳ.

Chuyện rằng, xưa rất xưa trên đỉnh núi Ông có cặp vợ chồng yêu nhau thắm thiết, một hôm chồng rời núi đến nhà bạn đánh cờ. Ván cờ kéo dài trong sự mỏi mòn đợi chờ của người vợ, chờ đến khi tóc trắng như mây rồi cô đơn chết hóa thành dòng thác. Cờ tàn cuộc, người chồng về, quá thương nhớ vợ nên chết theo và hóa thành Núi Ông để mãi mãi được ôm ấp người vợ hiền chung thủy.

Cũng có truyền thuyết cho rằng ở dãy núi Ông có con Bạch Tượng cổ đeo vòng ngọc với cặp ngà dài cong vút. Người ta đồn, ấy là voi của Chúa Nguyễn Ánh bỏ lại khi bị quân Tây Sơn truy kích. Những người đi tìm trầm  còn kể lại, họ đã nhìn thấy một thanh bảo kiếm cắm sâu trên vách núi. Hư thực ra sao chưa rõ, nhưng điều chắc chắn trong cuộc chiến giữa Nguyễn Ánh và Nguyễn Huệ , trên đường chạy trốn quân Tây Sơn, tàn quân Nguyễn Ánh đang lúc sức cùng lực tận, gặp phải vùng đất phì nhiêu rộng hàng ngàn ha, Nguyễn Ánh đã cho quân dừng lại khai khẩn cấy cày, lấy lương thực nuôi binh chờ ngày phục hận. Từ đó cánh đồng có tên “đồng Gia Long”. Mãi đến khoảng năm 1959 khi dinh điền Huy Khiêm được khai mở. Cánh đồng nghìn mẫu được chính quyền Ngô đình Diệm đặt lại  tên “Đồng nghìn mẫu Trần Lệ Xuân”.

 Gần hơn, trong cuộc chiến vệ quốc kéo dài 20 năm, rừng núi Ông trở thành cứ địa của quân giải phóng. Nơi đây,đâu đó vẫn còn lưu lại những dấu tích của một thời oanh liệt và cả hài cốt của những người lính  nằm lại mà đồng đội chưa tìm ra.

Buổi sáng tiếng vượn hú, chim kêu, tiếng côn trùng rã rích hòa cùng tiếng gió reo, thác đổ tạo thành bản hòa âm bất tận. Thong dong dạo bước dưới rừng, tôi tìm về ngày xưa trong cánh hoa rừng còn rưng rưng sương sớm, trong tiếng lá rơi, tiếng chim chóc chuyền cành. Tôi thả mắt nhìn trời qua kẻ lá. Khung trời dĩ vãng. Vậy thôi, chả có mục đích gì ngoài nỗi nhớ vu vơ xa ngái.

Rừng đã vậy, thác Bà ở đây còn kỳ vĩ hơn. Chín ngọn thác cao vòi vọi chồng lên nhau rót từ đỉnh núi Ông xuống chia thành 3 tầng, xa trông giống như dãi lụa trắng. Dưới chân thác, tiếng suối róc rách nhẹ như mây. Màu trời lơ lững trôi bâng khuâng trên bóng nước. Tôi như bước vào thế giới khác hẳn, bước vào bức tranh sơn thủy hữu tình. Ở đó có những nàng tiên nô đùa bên suối vắng,  có cô sơn nữ hái hoa rừng thả trôi theo dòng nước, có cụ già tóc trắng phơ ôm cần chờ đợi, những chàng trai da sạm nắng ngồi nhắp rượu nồng bên bếp lửa reo vui.

Vâng, thác Bà, núi Ông là vậy, hoang vu và bí ẩn, kỳ vĩ và nên thơ. Một lần đến ra về nghe bâng khuâng nỗi nhớ./.
Nguồn: Báo Bình Thuận