Từ trên đỉnh núi Tam Đảo nhìn xuống mặt nước hồ Xạ Hương giống như hình con chim én khổng lồ vỗ cánh đang chuyên chở màu xanh xuống miền xuôi. Với lưu vực 24km2 gồm bốn con suối lớn và hàng trăm khe nhỏ chảy vào quanh năm giữ cho hồ Xạ Hương không bao giờ hết nước. Theo ý đồ của người thiết kế ban đầu, dù mực nước hồ hạ xuống tới "cốt chết" không tự chảy ra mương được nữa thì trong lòng hồ vẫn còn 700.000m3 nước dự trữ, nhiều chỗ có độ sâu tới 03m nước. Nghĩa là hồ Xạ Hương không bao giờ khô cạn trơ ra đáy bùn làm ảnh hường tới môi trường sinh thái và cảnh quan xung quanh. Trên bờ hồ hoàn toàn không có nhà dân. Điều đó thật lý tưởng đối với ngành du lịch và ngành thuỷ sản.

Cảnh quan nơi đây cũng đa dạng cả về địa hình và địa chất. Các đồi đất đan xen các ngọn núi đá. Trong vùng đa phần là núi đá hoa cương và đá thạch anh màu xanh xám. Tuy không có sự xâm thực của phong thuỷ để tạo ra những hang động kỳ bí như ở vùng núi đá vôi, núi đá nơi đây lại có nhiều vết nứt lớn nhỏ để tạo nên nhiều khe hẻm, nhiều mái đá lõm sâu làm nơi trú ngụ cho muông thú. Du khách tới đây có thể luồn sâu vào các khe núi giữa hai bên vách đá dựng đứng. Chỉ cần cất tiếng cười vang hoặc hú lên một tiếng là đã được cả núi rừng hưởng ứng vọng lại đón mừng nồng nhiệt. Mỗi bước đi ta cũng lại có thêm nhiều điều khám phá mới ra từ trong các vết nứt của thiên nhiên hùng vĩ nơi đây.

Trên các vách đá cheo leo các gốc căn và đây leo chằng chịt buông mành cho chim sóc truyền cành. Dưới các khe nhỏ sâu hun hút là nơi trú ngụ của hàng vạn con dơi. Ven suối ven hồ ngổn ngang vô vàn đá mồ côi đã bị bào mòn bởi thời gian để tạo nên đủ hình thù các con thú rừng như đang lăn lóc ngủ say quên cả đất trời.
Đến thăm hồ Xạ Hương lúc nước đầy hay vơi đều có những thú vui riêng. Khi mặt nước hồ dâng cao lên tới cốt 92, được chèo thuyền giữa mênh mông sóng vỗ có thể ghé thuyền đi sâu vào các lòng hang ngay giữa lưng chừng núi cheo leo hoặc vin cành cây cổ thụ đang lòa xòa mặt nước để rồi muốn rời thuyền leo lên đỉnh núi cao hay nhảy xuống hồ ngụp lặn bơi đua tùy thích. Lúc mặt nước hồ rút xuống tới cốt 76, du khách sẽ ngỡ ngàng hoặc giật mình bất chợt nhìn thấy rõ hai chú cá voi to lớn, đen trũi bằng đá đang lấp ló dưới làn nước xanh như chuẩn bị lao lên hù dọa mọi người. Khi mặt nước hồ chỉ còn ở cốt 53 sẽ thấy xuất hiện hàng đàn hà mã, lợn nòi, hổ báo toàn bằng đá mồ côi, chúng như đang tranh mồi làm tung nước trắng xóa nơi cửa các con suối cả.

Giữa vùng sơn thủy bao la nổi lên bức tranh bằng đá xám xanh với gió ngàn dào dạt, sóng nước lăn tăn. Những cánh rừng thông reo vi vút xen kẽ các khoảng rừng với hoa sim, hoa mua tím biếc lúc xuân sang để rồi chín mọng những trái sim ngọt lịm cả mùa hè. Tiếng chim "Bắt cô trói cột", "bắt tép kho cà" đuổi nhau trong các đồi vải thiều đang vào mùa quả chín. Trong rừng, những quả táo me, trám chim, hạt gắm, hạt dẻ đều cho du khách nhớ mãi hương vị đặc trưng của núi rừng nơi đây. Xuôi theo suối Hai Ve leo lên đồi Thanh Sơn ta bắt gặp cả một rừng đá lô nhô mọc lên từ mặt đất với đủ mọi hình thù hấp dẫn. Ngược dốc Chùa theo dòng suối Cả vào tới Ba Khe, Đá Liền, Chói Đèn...mỗi nơi mỗi vẻ đều để lại trong ta nhiều ấn tượng khó quên. Dù mỏi mệt đến đâu mà vào tới được thác Bản Long ngồi nghỉ trong tiếng thác nước đang mải mê tấu khúc nhạc rừng, ta như được tắm gội cả tâm hồn. Tiện đường rẽ sang núi Mỏ Quạ, giữa dốc đá cheo leo đang có trăm ngàn dâu dợ căng võng đón mời ngả lưng thư giãn, văng vẳng tiếng vượn hót chim kêu, con nai giác gọi bầy

Vào mùa thu, mặt nước hồ Xạ Hương như tấm gương in bóng đỏ rực những cánh rừng sau sau đang thì thay áo mới, gợi cho du khách nhớ về cảnh rằng phong lá đỏ phía trời Âu đã từng được miêu tả trong các tác phẩm văn học cổ điển. Mùa xuân đến, rừng cây sau sau lại nảy chồi tím lá non để rồi tiếp màu tím hoa mua tím biếc cả núi rừng.

(Nguồn: website Vĩnh Phúc)