Vườn quốc gia Bến En được thành lập theo quyết định số 33 ngày 27 tháng 1 năm 1992 của Chủ tịch Hội đồng Bộ trưởng Việt Nam. Có diện tích tự nhiên 16.643 ha, trong đó có 8.544 ha rừng nguyên sinh và tái sinh. Nơi đây chẳng những là khu bảo tồn các nguồn gen động, thực vật quý hiếm phục vụ cho nghiên cứu khoa học mà còn là một nơi tham quan, du lịch, nghỉ mát rất lý tưởng.

Sông Mực ở đây rộng 4.000 ha, sâu hàng chục mét, là thủy vực của bốn con suối lớn trong vùng. Hồ sông Mực chia làm hai hồ, hồ Thượng rộng hơn 3.000 ha và hồ Hạ rộng chừng 800 ha. Trên mặt hồ có 24 hòn đảo lớn, nhỏ và nhiều hang động kỳ ảo. Trên đảo có rừng cây và một số giống chim, thú do con người nuôi dưỡng. Ở một số đảo, du khách tham quan còn có thể dựng lều bạt để nghỉ qua đêm và giải trí bằng cách thả cần buông câu, thư giãn tinh thần, làm bếp tại chỗ.

Rừng Bến En là nơi ẩn náu rất thuận lợi cho nhiều nhóm côn trùng, các loài chim, các loài gặm nhấm, móng guốc và các loài thú ăn thịt phát triển, sinh sôi. Qua nhiều đợt khảo sát, điều tra cho thấy Vườn quốc gia Bến En có 50 bộ, 177 họ, 216 giống và hơn 1.000 loài động vật, trong đó có 91 loài thú (với 29 loài có tên trong Sách đỏ Việt Nam như: sói đỏ, gấu ngựa, vượn đen, phượng hoàng đất, gà tiền mặt vàng...), 201 loài chim, 54 loài bò sát, 31 loài ếch nhái, 68 loài cá, 499 loài côn trùng. Có nhiều loài động vật quý hiếm nằm trong sách đỏ như voi, bò tót, gấu ngựa, báo lửa, khỉ mặt đỏ, vượn bạc má, rùa vàng...Có nhiều loài sinh vật quý, với 1389 loài thực vật (lim xanh, lát hoa, chò chỉ, trai lý, bù hương...),
Rừng Bến En thuộc hệ sinh thái rừng núi đất nhiệt đới ẩm. Đây là trung tâm phân bổ của giống lim xanh, đặc hữu nổi tiếng ở Việt Nam, có cây tuổi thọ đến vài trăm năm với đường kính gần 3m. Ngoài ra còn có các loài cây gỗ quý hiếm như chò chỉ, vù hương, sến mật, vàng tâm, lim, xẹt, lát hoa, trai lý... và những nhóm cây thân mềm như song, mây, giang, tre, họ cây có dầu như trẩu, sến, màng tang... Đặc biệt phong phú là có trên 300 loài cây dược liệu.

Muốn tham quan vườn quốc gia Bến En, du khách cũng phải mất nhiều ngày. Rừng Bến En nằm trên địa phận các xã Tân Bình, Bình Lương. Ở đây có các dân tộc Thái, Mường, Thổ và Kinh cùng sinh sống với nhiều phong tục, tập quán khác nhau.

Ngoài khu vực hồ, đảo và rừng, Bến En còn có dãy núi đá vôi thuộc xã Hải Vân với một số hang động còn giữ được vẻ tự nhiên nguyên thủy, chưa bị bàn tay con người phá hoại. Trong số đó, đáng chú ý là hang Ngọc. Hang này có chiều dài khoảng 80m, rộng 8m, cao 2,5m, bên trong là thạch nhũ óng ánh muôn màu, muôn vẻ.

Đặc biệt, ở giữa hang có một khối thạch nhũ to lớn, lấp lánh như ngọc nên gọi là "hòn ngọc". Nước từ vách đá trong hang chảy ra, tạo thành con suối nhỏ, trong mát, tiếng kêu róc rách suốt đêm ngày.
Bên cạnh hang Ngọc là hang Cận, vừa rộng rãi vừa thoáng mát. Nếu du khách trèo lên đỉnh hang, nhìn qua lỗ trống, có thể quan sát toàn khu vực Bến En. Do cấu trúc của địa hình rừng, núi và hồ nước nên khí hậu nơi đây mát mẻ quanh năm, nhiệt độ trung bình 25 độ C cho nên rất thích hợp cho việc du lịch, nghỉ ngơi của du khách.

Chung quanh khu vực Bến En còn có một số đền miếu như đền Phù Na ở xã Xuân Du, đền Khe Rồng ở xã Hải Long, đền Phù Sung ở xã Hải Vân. Đền Khe Rồng thờ một vị tướng của Lê Lợi trong cuộc khởi nghĩa Lam Sơn chống quân Minh đầu thế kỷ XV có tên gọi là Đức Ông. Đền Phù Sung thì thờ Liễu Hạnh thánh mẫu.

Đến tham quan Bến En, du khách còn được thưởng thức món "canh đắng", là đặc sản miền núi xứ Thanh. Canh được nấu bằng lá của một loại cây rừng rất đắng với thịt gà, thịt bò hay tim, gan heo... một thứ canh vừa đắng, vừa béo, vừa cay lại có vị chua ngọt... Người miền núi cho rằng, món "canh đắng" này rất bổ và mát. Ở Bến En còn có loại cá mè đặc biệt chỉ thấy ở sông Mực, rất lớn con, nặng đến chục ký. Thịt cá trắng, thơm ngon, cho nhiều mỡ. Ngày nay cá mè sông Mực trở nên khan hiếm do sự đánh bắt bừa bãi.

Đến với Vườn quốc gia Bến En, du khách có dịp khám phá nhiều điều thú vị giữ rừng đại ngàn và nghe chim kêu, vượn hú bên khe núi sườn non, hít thở không khí trong lành. Nhất định mai này Bến En sẽ trở thành khu du lịch sinh thái đầy hấp dẫn của tỉnh Thanh Hóa.

(Nguồn: www.thanhhoa.gov.vn)