Đối tượng suy tôn: Thần Bạch Mã (Biểu tượng của Thần Mặt trời), Thần Long Đỗ, thần trấn phương Đông được phong là "Quốc đô Thăng Long thành hoàng kinh đô”

Đặc điểm: Tế lễ, dâng hương, rước kiệu, múa rồng, tiến trâu, biểu diễn văn nghệ...

Đền Bạch Mã trấn giữ phía đông thành Thăng Long, thờ thần Long Đỗ, người đã có công giúp Vua Lý Thái Tổ xây thành Đại La. Theo truyền thuyết và thần phả, vào năm 1010, Vua Lý Thái Tổ cho dời đô từ Hoa Lư (Ninh Bình) về Thăng Long và muốn mở rộng thành Đại La. Vua cho đắp thành nhưng hễ đắp lên lại bị sụp đổ, liền cho người đi hỏi dân chúng trong vùng mới biết ở đất này có hiển linh từ trước. Vua bèn sai biện lễ cầu đảo.

Đêm ấy, vua nằm mộng gặp thần Long Đỗ tới chúc mừng và dặn nhà vua rằng cứ theo dấu vó ngựa mà đắp thành, tất sẽ thành công. Sau đó, vua nhìn thấy một con ngựa trắng phi thẳng vào đền rồi biến mất. Sáng hôm sau, nhà vua thấy có dấu chân ngựa in trên mặt đất thành đường vòng tròn, bèn sai người cứ theo đó mà xây thành, đắp lũy. Thành sau khi  xây xong rất chắc chắn, vững chãi. Biết ơn thần, nhà vua cho tạc một con ngựa trắng để thờ và ban sắc phong cho thần là “Thăng Long Thành hoàng Đại vương”.

Lễ hội đền Bạch Mã  diễn ra trong hai ngày, từ ngày 12 đến 13 tháng Hai âm lịch hàng năm để tưởng nhớ đến công ơn của thần Long Đỗ.

Ngày 12/02: (Chính hội)

Từ sáng sớm, đội rước kiệu khởi hành từ đền Mã Mây đi qua các tuyến phố lớn để về đền Bạch Mã. Đi đầu là đội múa rồng, sư tử; tiếp đến là đội cờ, trống chiêng, sinh tiền, đánh bồng, bát âm; đội kiệu lễ vật và đội kiệu bát cống đền Bạch Mã với đầy đủ tàn, tán, lọng; đội tế nam quan; dâng hương nữ. Trong đoàn rước còn có mục đồng và mô hình trâu với kích thước bằng trâu thật để làm lễ tiến Xuân Ngưu.

Lễ hội được khai mạc bằng lễ cáo thỉnh do cụ Từ (người trông đền) thực hiện. Tiếp theo, đội tế nam đền Bạch Mã làm lễ tế Thánh. Sau lễ tế, mô hình trâu sẽ được rước từ đền đến bờ sông Hồng để làm lễ “hóa” tiến Xuân Ngưu, một nghi thức quan trọng của hội đền Bạch Mã. Đến chiều, đội tế nữ của đền Bạch Mã dâng hương lễ Thánh. Sau đó, nhân dân cùng du khách thập phương vào lễ Thánh.

Ngày 13/02:

Buổi sáng, các cụ ông trong trang phục truyền thống của đội tế nam đền Bạch mã làm lễ tế Thánh. Buổi chiều, các đội tế nam và dâng hương nữ của các làng lân cận vào lễ Thánh. Kết thúc là lễ tế giã hội của đội tế nam đền Bạch Mã.

Trong thời gian diễn ra lễ hội còn có các chương trình vui chơi, giải trí; biểu diễn nghệ thuật dân tộc như: chầu văn, ca trù, chèo, quan họ; trình diễn võ thuật phục vụ nhân dân tại sân khấu ngoài trời và trong phương đình đền Bạch Mã.

(Nguồn: TTTTDL)