Ngoài lễ tết thông thường và các nghi lễ trong đời sống, người Mông đặc biệt thích "Hội Gầu Tào". Đây là một hình thức sinh hoạt tín ngưỡng bên cạnh phần lễ, phần hội còn bộc lộ rõ bản sắc văn hoá dân tộc qua các sinh hoạt cộng đồng. Tham dự ngày hội văn hoá các dân tộc vùng Đông Bắc lần thứ 5, đoàn nghệ thuật dân gian tỉnh Hà Giang xin giới thiệu với quý vị và các bạn trích đoạn lễ hội "Gầu Tào" - Là lễ hội tiêu biểu nhất của người Mông, với mục đích là cúng tạ trời đất đã ban cho thôn bản, dòng họ, gia đình, sức khoẻ. Lễ hội được tổ chức vào mùa xuân hay những dịp nông nhàn do một gia đình hay một làng chủ trì và được tổ chức trên một bãi đất rộng quanh làng, hay một nương ngô đã thu hoạch xong. Trước ngày hội Trưởng bản thông báo cho các hộ gia đình trong bản biết và thông báo cho các hộ gia đình các dân tộc khác cùng sống trong khu vực đến tham gia ngày hội với dân bản.

Từ sáng sớm người dân trong bản đều mặc bộ trang phục truyền thống mới nhất của mình, người con gái mang ô, người con trai mang khèn đến tập trung ở khu vực diễn ra lễ hội cùng biểu diễn thi tài.

Hội Gầu Tào gồm hai phần chính: phần lễ và phần hội.

Phần lễ được bắt đầu bằng lễ dựng cây nêu:

+ Lễ dựng cây nêu: Thông báo nơi mở hội bằng một cây thẳng cao vút ngọn nhằm thể hiện sức sống trường tồn của làng bản người Mông trên mảnh đất cao nguyên đá.

Dịch: Hôm nay là ngày lành tháng tốt, được sự tín nhiệm của bà con dân bản tôi xin chọn địa điểm này để cắm cây nêu mở hội tại trên quả đồi này để xin phép các vị thần tổ chức mở hội Gầu Tào tại đây, cũng là thông báo cho dân bản làng xa, làng gần cùng biết đến tham sự và cũng là dịp để người người, nhà nhà đến cầu may, cầu phúc cho gia đình làng bản mình lộc nhiều phúc lớn.

Khi cây nêu đã dựng xong: bản làng có một mâm lễ đặc dưới cây nêu để cúng thần linh và tổ tiên, trời đất.

+ Mâm lễ (một thủ lợn, một đĩa xôi, một chai rượu, bốn cái bát con, bốn cái chén, bốn cái thìa): đây là lễ vật dâng cầu vận may, sức mạnh thể hiện ở chỗ con vật bốn chân ứng với bốn vị thần trời, đất, sông, núi.

Vào lễ, gia chủ đặt dưới chân cây nêu mâm lễ và khấn tạ trời đất đã cho gia đình được toại nguyện.

+ Các bài cúng:

Bài 1. Hôm nay là ngày lành tháng tốt, tôi đại diện dân làng ở khu vực thị xã Hà Giang xin khẩn cầu với trời đất, thần sông, thần núi nhờ sự che trở của các thần linh đã giúp gia đình làng bản chúng tôi nhà nhà, làng làng sức khoẻ rồi rào, làm ăn, làm mặc khấm khá, con cái khoẻ mạnh, học hành giỏi giang. Nên nay có mâm lễ này để dâng lên các vị thần linh, mời các vị thần linh về ngự tại đây để nhận các lễ vật do dân làng dâng hiến.

Bài 2. (Mời các vong hồn) hôm nay gia đình, làng bản có mở hội gầu tào tại đây nên mời các vong hồn bốn phương về nhận lễ vật của lễ và che trở cho lễ hội diễn ra suôn xẻ gặp điều may mắn.

Bài 3. Hôm nay tại lễ hội này, dân làng xin dâng hiến các vị thần một con vật bốn chân, cơm xôi, rượu ngô và tiền vàng, tiền bạc mời các vị đến nhận rồi phù hộ cho dân làng nhà nào cũng con cái khoẻ mạnh, học giỏi, làm ăn khấm khá và gặt hái nhiều kết quả mới.

Phần hội

Sau khi phần lễ kết thúc ông già làng tuyên bố: Hôm nay làng ta tổ chức lễ hội Gầu Tào, các vị thần, ông bà tổ tiên đã về đây chứng giám cho chúng ta rồi, chúng ta hãy vui lên, các chàng trai, cô gái Mông hãy cùng nhau trổ tài, thi sức để xem ai là người bắn nỏ, cưỡi ngựa giỏi nhất, ai là người múa khèn hay nhất của bản ta bà con ơi...

Bắt đầu phần hội - Phần này được tổ chức với nhiều trò chơi bổ ích, lý thú. Đó là những trò chơi dân gian, như đánh yến, đấu võ, bắn nỏ... còn những trò vui mang tính nghệ thuật như múa khèn, thổi sáo, thi hát đối đáp... Hội thi là nơi để thanh niên nam nữ trổ tài và cũng chính là nơi họ gặp gỡ, tâm sự và tìm hạnh phúc cho mình. Là một lễ hội lớn, một sinh hoạt văn hoá đặc sắc với đủ loại hình văn hoá nghệ thuật dân gian, hội Gầu Tào thực sự hẫp dẫn. Từ dụng ý ban đầu là lễ tạ ơn chúc tụng con đàn cháu đống, mang màu sắc tôn giáo, Gầu Tào trở thành lễ hội trổ tài và giao duyên của nam nữ thanh niên Mông.

Lễ hội Gầu Tào còn là một phương tiện để củng cố phát triển mối quan hệ giữa các cá nhân, giữa các gia đình hay các cộng đồng làng bản để thắt chặt tình đoàn kết. Lễ hội góp phần làm cho diện mạo của đời sống văn hoá Mông thêm sinh động, đa dạng và là nguồn lực thúc đẩy tinh thần dân tộc Mông nói riêng và tinh thần nhân dân các dân tộc vùng cao nói chung./.

(Nguồn: vietbao.vn)